۸ علت اصلی چاقی + معرفی بهترین راه های پیشگیری از چاق شدن

سازمان جهانی بهداشت (WHO) به عنوان بزرگترین نهاد سلامتی و بهداشتی در جهان، آمار وحشتناکی درباره اضافه وزن و چاقی منتشر کرده، که بسیار تامل برانگیز است. این سازمان در مقاله‌ای به بررسی علت چاقی و اضافه وزن در سراسر دنیا پرداخته. و با ارائه آمارهایی نسبت به شیوع هرچه بیشتر این معضل در میان انسان‌ها هشدار داده است.

آمارهای هشداردهنده سازمان جهانی بهداشت درباره علت چاقی

موارد زیر تنها برخی از آمارهای این سازمان است:

• چاقی از سال ۱۹۷۵ در جهان، تقریباً سه برابر شده است
• در سال ۲۰۱۶، بیش از ۱.۹ میلیارد بزرگسال (۱۸ ساله و بالاتر) دارای اضافه وزن بودند. از این تعداد بیش از ۶۵۰ میلیون نفر چاق بودند.
• ۳۹٪ بزرگسالان ۱۸ سال به بالا (در سال ۲۰۱۶ اضافه وزن داشتند) و ۱۳٪ چاق بودند.
• بیشتر جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می کنند که اضافه وزن و چاقی در آن ها باعث مرگ بیشتر است. (در مقایسه با افراد کم وزن)
• ۳۸ میلیون کودک زیر ۵ سال در سال ۲۰۱۹ دارای اضافه وزن یا چاقی بودند.
• بیش از ۳۴۰ میلیون کودک و نوجوان ۵ تا ۱۹ ساله در سال ۲۰۱۶ دارای اضافه وزن یا چاقی بودند.
• این معضل بزرگ جهانی قابل درمان و از همه مهم تر قابل پیشگیری است.

چاقی دقیقا به چه وضعیتی گفته می شود؟

پیش از آنکه بخواهیم به دنبال باعث و بانی های آن باشیم، بهتر است ابتدا یک تعریف دقیق علمی و معتبر از چاقی ارائه دهیم.

مطابق یک تعریف اولیه:

“اضافه وزن و چاقی به صورت تجمع غیر طبیعی یا بیش از حد بافت چربی در یک یا چند بخش مختلف بدن و یا به صورت یکدست در زیر پوست تعریف می شود که ممکن است سلامت را به خطر بی اندازد.”

همچنین بر اساس فرمول شاخص توده بدنی:

“هرگاه نتیجه محاسبه شاخص توده بدنی BMI فردی بین ۲۵ تا ۲۹.۹ باشد، آن فرد اضافه وزن دارد، و هرگاه عدد به دست آمده بین ۳۰ تا ۳۴.۹ باشد، شخص چاق است. این عدد همچنین اگر بیش از ۳۵ باشد چاقی مفرط و مرضی را نشان می دهد.”

۸ علت اصلی چاقی

علل بسیار زیادی می توانند باعث شوند شاخص توده بدنی یک فرد بالای ۳۰ باشد. و شاید از خودتان بپرسید که چرا باید علت چاقی را بدانیم و دانستن این علل چه کمکی به ما می کند.

در پاسخ باید گفت که پیدا کردن علت اصلی چاقی بزرگترین و کلیدی ترین عامل موفقیت در درمان یا پیشگیری از آن است. به طور کلی کسانی که به دنبال کاهش وزن و لاغری هستند ابتدا باید علت و ماهیت چاق بودن خود را بدانند.

به عنوان مثال اگر بدانیم که عادات و سبک زندگی یک شخص، باعث چاق شدنش شده، می توانیم با ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی به درمان اضافه وزن و چاقی آن فرد کمک کنیم.

و به عنوان یک مثال دیگر اگر بدانیم مشکل اصلی شخص ، ژنتیکی و بیماری است و وزن شخص در کنار سایر علل افزایش یافته و به این راحتی ها قابل بازگشت نیست، انواع عمل جراحی لاغری مانند اسلیو معده، بای پس معده، پلیسه معده و …. می تواند راه گشا باشد و سلامتی و زن ایده آل را به فرد بازگرداند.

۸ علت اصلی چاقی در انسان ها

با این تفاسیر و برای اینکه بهتر بهتوانیم به پیشگیری یا درمان افزایش وزن شدید کمک کنیم برویم و با ۸ علت اصلی چاقی آشنا شویم.

۱. مصرف بیش از حد کالری

چاقی یک شبه رخ نمی دهد و به مرور زمان شکل می گیرد. از علت اصلی چاقی که می تواند موجب اضافه وزن و چاقی مفرط شود دریافت بیش از حد کالری است. به عبارت دیگر، اگر در دریافت و سوزاندن کالری تعادل برقرار نشود، این امکان وجود دارد که در دراز مدت شخص بیش از حد چاق یا لاغر شود.

مردان به طور متوسط باید روزانه حدود ۲۵۰۰۰ کالری دریافت کنند تا بتوانند فعالیت های روزانه خود را انجام دهند و زنان نیز به ۲۰۰۰ کالری نیاز دارند.

🎯بیشتر بخوانید: کالری چیست؟

چنانچه دریافت کالری بیش از اندازه نیاز و درخواست بدن ما باشد، بدن کالری های اضافی را به صورت چربی در بدن و مخصوصا در شکم ذخیره می کند. برای اینکه چاق نشوید حتما در دریافت و سوزاندن کالری های خود تعادل ایجاد کنید و یک رژیم لاغری و غذایی متعادل و سالم داشته باشید.

۲. عوامل ژنتیکی

اگر شخصی دارای مادر یا پدری با اضافه وزن شدید است، بیشترین شانس را برای ابتلا به اضافه وزن مفرط دارد. پس چاقی به طور قطع می تواند منشا ژنتیکی نیز داشته باشد. ژن‌های شما ممکن است بر میزان ذخیره چربی در بدن و جایی که آن چربی توزیع می شود تاثیر بگذارند.

به طور کلی ژنتیک، هورمون‌های دخیل در مقررات چربی سازی و چربی سوزی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال، یکی از عوامل ژنتیکی مرتبط با چاق شدن، نقص مادرزادی لپتین leptin ناشی از جهش‌های ژن مربوط به لپتین است.

لپتین هم در سلول‌های چربی و هم در جفت تولید می‌شود. زمانی که ذخیره چربی بالا است و شخص سیر شده است، این ژن با فرستادن سیگنال به مغز باعث میشود که شخص کمتر غذا بخورد.

اگر بدن نتواند لپتین را به کافی تولید کند و یا گیرنده آن در نتیجه جهش نسبت به هورمون تحریک نشود تنظیمات طبیعی و روتین مربوط به مواد غذایی از بین رفته و چاقی رخ می‌دهد.

۳. سبک زندگی

عدم تحرک و نداشتن فعالیت های منظم مانند ورزش، عامل مهم دیگری است که باعث چاقی می‌شوند. اگر شما خیلی فعال نباشید و بیش از اندازه کالری دریافت کنید، قطعا چاق خواهید شد.

کسانی که کم تحرک هستند و غالبا به جای فعالیت می‌نشینند، کالری کمی می‌سوزانند. و به مرور زمان کالری های زیادی به شکل چربی ذخیره کرده و چاق می شوند.

فعالیت فیزیکی منظم، توده عضلانی را افزایش می‌دهد در حالی که حجم و جرم چربی بدن را کاهش می‌دهد. در مقابل، فعالیت فیزیکی ناکافی به طور معمول با کاهش توده عضلانی و افزایش بافت چربی همراه است.

برای مثال، تلویزیون تماشا کردن یک فاکتور موثر در چاقی است، زیرا قرار گرفتن در معرض تبلیغات غذایی و نوشیدنی‌ها می‌تواند تا حد زیادی بر آنچه مردم می‌خورند تاثیر بگذارد.

برای بزرگسالان توصیه می‌شود که هر هفته ۲ تا ۳ ساعت را به ورزش هوازی یا فعالیت های ورزشی اختصاص دهند. برخی از این فعالیت ها میتوانند شامل دوچرخه سواری، پیاده‌روی، یا دویدن باشد.

۴. پرخوری و رفتارهای نادرست تغذیه ای

پرخوری به ویژه اگر رژیم غذایی حاوی چربی یا قند زیادی باشد منجر به افزایش وزن می‌شود. (برای مثال خوردن غذاهای فست فودی، غذای سرخ‌شده، و شیرینی ها). این مواد چگالی انرژی بالایی دارند (غذاهایی که کالری زیادی در مقدار کمی غذا دارند) و خیلی راحت باعث چاق شدن و بالا رفتن وزن میشوند.

۵. نقش کربوهیدرات‌ها در اضافه وزن

مشخصا کربوهیدرات ها به روش های مختلفی به افزایش وزن کمک می‌کنند. محصول نهایی هضم کربوهیدرات، گلوکز است. هنگامی که سطح گلوکز خون افزایش میابد، پانکراس برای آزاد کردن انسولین تحریک شده و انسولین ترشح میکند. این هورمون نیز رشد بافت چربی را افزایش داده و می‌تواند باعث افزایش وزن و چاقی شود.

دانشمندان بر این باورند که کربوهیدرات های ساده ( ماند شکر، فروکتوز، دسرها، نوشیدنی‌های نرم، آبجو، شراب و غیره) به افزایش وزن کمک می‌کنند، زیرا آن‌ها در مقایسه با کربوهیدرات های پیچیده (پاستا، برنج قهوه‌ای، حبوبات و غیره) به سرعت وارد جریان خون شده و جذب میشوند. در اغلب موارد نیز افزایش ترشح انسولین به منزله افزایش وزن در نظر گرفته میشود.

۶. عوامل روان‌شناختی

عوامل روان‌شناختی موجب چاقی در برخی افراد می شود. برای مثال، افراد معمولا در طی یا بعد از شرایط استرس زایی مانند مرگ یک دوست، یک بیماری شدید، یا حتی افسردگی روانی مقدار زیادی وزن به دست می‌آورند.

یعنی در چنین افرادی نیز به نظر می‌رسد که پرخوری می‌تواند وسیله‌ای برای تسکین استرس باشد. در نتیجه میتوان نتیجه گرفت مسائل روانشناختی نیز در چاق شدن افزاد دخالت دارند.

۷ . چاقی در کودکی

نرخ تشکیل سلول‌های چربی جدید به ویژه در چند سال اول زندگی سریع تر بوده و درنتیجه میزان ذخیره چربی و تعداد سلول‌های چربی بیشتر است. از همین رو تعداد سلول‌های چربی در کودکان چاق اغلب سه برابر بیشتر از کودکان عادی است.  اگر شخصی در دوران کودکی در وعده های غذایی متعدد زیاد غذا بخورد و به این روند عادت کند میتواند در آینده به چاقی مبتلا شود.

۸. ناهنجاری های نوروژنیک

ناهنجاری نوروژنیک (neurogenic) اختلالی است که در سیستم عصبی انسان به وجود می آید. این اختلالات ممکن است به یک شکل ساختاری، بیوشیمیایی و یا الکتریکی رخ دهند و می‌توانند منجر به بروز برخی از علائم شوند.

برخی از این اختلالات که باعث چاقی می‌شوند شامل ضایعات یا تومورهای هیپوتالاموس، کمبود انتقال‌دهنده عصبی، نقص لپتین و مدارهای عصبی غیرطبیعی هستند.

درمان چاقی چیست؟

البته ما چاقی را بیماری نمی دانیم اما همانطور که گفته شد آن را یک عامل اصلی در ابتلاء به شماری از بیماری ها و یا بدتر شدنشان می دانیم. با این حال برای از بین بردن آن ترجیح می دهیم کلمه درمان را به کار ببریم زیرا کاهش وزن می تواند در واقع نوعی درمان و یا تسهیل کننده درمان در نظر گرفته شود.

بسته به اینکه چه دلیلی پشت چاقی قرار گرفته و علت اصلی آن چیست، روش های درمان نیز متفاوت خواهند بود. دکتر طاها عنبرا در این خصوص می گویند که:

درمان چاقی در افراد با شاخص توده بدنی بین ۲۵ تا ۳۰

اگر شاخص توده بدنی بین ۲۵ تا ۳۰ باشد شخص دچار اضافه وزن است. این مساله را می توان با کمک ورزش و دنبال کردن انواع رژیم های لاغری اصولی مدیریت کرد. در واقع افرادی که در این محدوده وزنی قرار دارند بدون نیاز به مداخله پزشکی می توانند خودشان برای کاهش وزن اقدام کنند…

درمان چاقی در افراد با شاخص توده بدنی بین ۳۰ تا ۴۰

…. از طرفی افرادی که شاخص توده بدنی بین ۳۰ تا ۴۰ دارند به جز ورزش کردن و رژیم غذایی بهتر است از کمک پزشکان باریاتریک یا متخصصان تغذیه استفاده کنند. چنانچه این افراد همراه با چاقی بیماری مرتبط نیز داشته باشند دارو درمانی نیز باید در لیست درمان چاقی قرار بگیرد….

درمان چاقی در افراد با شاخص توده بدنی ۴۰ به بالا

“…. افرادی که شاخص توده بدنی ۴۰ و یا بالاتر از آن دارند باید دنبال درمان های متفاوت دیگری باشند. به عنوان مثال عمل لاغری اسلیو یا بای پس و سایر روش های مشابه می توانند راه گشا باشند. اگر واقعا شخصی با هیچ روش دیگری موفق به کاهش وزن نشده باشد در نهایت این عمل جراحی لاغری است که وزن او را کاهش داده و صرف نظر از علت چاقی، او را به سلامتی و تناسب اندام می رساند…”

چطور از بروز چاقی پیشگیری کنیم؟

بهترین درمان پیشگیری است! این واقعا بهترین چیزی است که می توان در خصوص ریشه کن کردن هر نوع بیماری عنوان کرد. اگر هراس از این دارید که مبادا به چاقی مبتلا شوید باید از بروز آن پیشگیری کنید. برای اینکار می توانید برخی از اقدامات زیر را انجام دهید:

• هر روز وعده صبحانه را میل کنید
• آب زیادی بنوشید
• تحرک داشته باشید
• تماشای تلوزیون را کم کنید
• غذاهای خانگی بخورید
• برای تعطیلات، مراسم ها، گردهمایی ها و … برنامه ریزی کنید
• سبک زندگی خود را سالم تر کنید
• از مصرف مشروبات الکلی پرهیز کنید
• در طبیعت پیاده روی کنید
• چک آپ های پزشکی خود را دنبال کنید
• میوه و سبزیجات تازه بیشتری بخورید
• غذاهای ارگانیک و گیاهی میل کنید
• آهسته غذا بخورید
• و ….