سنگ کیسه صفرا چه ارتباطی با عمل لاغری دارد؟

سنگ کیسه صفرا یا کوله لیتیاز(chlolelithiasis)، ته نشین های سخت شده مایع صفرا هستند که در کیسه ای به همین نام یعنی صفرا تشکیل می شوند. این سنگ ها معمولا شامل ترکیبی از آب، کلسترول، پروتئین، چربی، بیلی روبین و نمک های صفراوی می باشد و ۲ تا از عوامل خطرهای ابتلاء به این سنگ ها چاقی و یا تغییرات وزنی سریع و ناگهانی مانند لاغزی سریع است. آنچه در این مقاله می خوانید بررسی صفرا، سنگ های آن و ارتباط آن ها با برخی از افرادی است که جراحی لاغری انجام می دهند.

کیسه صفرا و صفرا هر کدام دقیقا چه هستند؟

کیسه صفرا یکی از ارگان ها یا اندام های مهم و حساس در سیستم گوارش ما انسان ها است. این اندام، کوچک و گلابی شکل است که زیر کبد و در مجاورت معده قرار دارد. کیسه صفرا ساختاری است که مایعی به نام صفرا را در خود ذخیره و آزاد می کند. صفرا نیز مایعی است که در اصل توسط کبد تولید می شود و به هضم چربی های موجود در غذایی که می خوریم کمک می کند.

کیسه صفرا چگونه به سایر اندام ها کمک می کند؟

کیسه صفرا از طریق مجموعه ای از مجاری به نام مجاری صفراوی به سایر قسمت های دستگاه گوارش ما متصل است. دستگاه صفراوی (که گاهی اوقات سیستم صفراوی یا درخت صفراوی نامیده می شود) یک سیستم لوله مانند است که صفرا را از کبد به روده کوچک منتقل می کند.

مکانیزم کیسه صفرا در بدن ما چیست؟

قبل از شروع غذا خوردن، این کیسه پر از صفرا است. هنگامی که شروع به خوردن می کنید، کیسه صفرا سیگنال هایی برای انقباض و فشار دادن صفرای ذخیره شده از طریق مجاری صفراوی دریافت می کند. صفرا در نهایت راه خود را به بزرگترین مجرای صفراوی شما یعنی مجرای صفراوی مشترک پیدا می کند.

صفرا در نهایت از طریق مجرای صفراوی مشترک به دوازدهه، اولین قسمت روده کوچک شما وارد می شود. اینجا جایی است که مایع با غذا مخلوط می شود. بعد از خوردن غذا، کیسه صفرا خالی است و شبیه یک بادکنک تخلیه شده است و منتظر است دوباره پر خواهد بود.

علل تشکیل سنگ کیسه صفرا

علت اصلی تشکیل سنگ های صفراوی هنوز به طور کامل مشخص نشده است. با این حال محققان عواملی را کشف کرده اند که موجب تشکیل سنگ های کیسه صفرا می شود.گفته می شود که عدم تعادل در ترکیبات شیمیایی صفرا، عامل تشکیل سنگ می باشد. خصوصا زمانی که:

صفرا حاوی مقدار زیادی کلسترول باشد

انحلال کلسترولی که از کبد آزاد می شود نیازمند برخی مواد شیمیایی است که معمولا صفرا برای حل کلسترول حاوی مقادیر قابل توجهی از این مواد می باشد. اما در صورتی که کلسترول بیشتری آزاد شود و صفرای کافی برای حل آن وجود نداشته باشد، این کلسترول اضافی می تواند به سنگ های کریستالی تبدیل شود.

صفرا حاوی مقادیر فراوانی بیلی روبین باشد

مواد شیمیایی زمانی تولید می شوند که بدن گلبول های قرمز را بشکند که در این صورت سطح بیلی روبین می تواند به طور چشمگیری بین افراد مبتلا به سیروز کبدی (زخم کبدی) افزایش پیدا کند. افزایش بیلی روبین موجب عفونی شدن صفرا یا برخی بیماری های خونی دیگر می شود. نهایتا وجود بیش از اندازه ی بیلی روبین در سیستم بدن می تواند منجر به ساخت سنگ های کیسه صفرا شود.

به غیر از این دلایل که همه به صفرا مربوط هستند، افرادی که کیسه صفرایشان به درستی تخلیه نمی شود، ممکن است دچار سنگ کیسه صفرا شوند. این به علت عدم تخلیه ی کامل یا اغلب، کافی کیسه صفرا بوده که می تواند باعث غلیظ شدن صفرا و نهایتا تشکیل سنگ شود.

درمان سنگ کیسه صفرا

در زمان های تشدید بیماری، می توان با استفاده از دارو های ضد انقباض، مسکن و ضد تهوع، درد را آرام کرد. اما هیچ یک از این ها نمی تواند سنگ ها را از بین ببرد. به همین جهت، راه درمان جراحی است که می توان به روش لاپاراسکوپی یا باز آن را انجام داد. توصیه می شود که در هنگام مشاهده هر یک از علائم سنگ کیسه صفرا، سریع تر به پزشک مراجعه کنید و درمان خود را عقب نیندازید. زیرا عوارض آن می تواند افزایش پیدا کند. هدف از این جراحی برداشتن خود کیسه صفراست تا از ساخته شدن سنگ های بیشتر در آینده جلوگیری شود. به طور کلی این جراحی می تواند به صورت لاپاراسکوپی یا باز انجام گیرد.

انواع سنگ کیسه صفرا

دو نوع سنگ کیسه صفرا وجود دارد:

• سنگ های کلسترولی: سنگ های کلسترولی شایع تر هستند. اغلب سنگ های کیسه صفرا را سنگ های کلسترولی تشکیل می دهند. آنها زمانی به وجود می آیند که کلسترول بسیاری در کیسه صفرا وجود داشته باشد.
• سنگ های رنگدانه ای: این سنگ ها زمانی به وجود می آیند که بیلی روبین فراوانی در صفرا وجود داشته باشد.

علائم سنگ کیسه صفرا

بیشتر افرادی که به سنگ کیسه صفرا دچار می شوند، اصلا هیچ علائمی ندارند. زیرا سنگ ها تا زمانی که درون کیسه صفرا هستند، مشکلی ایجاد نمی کنند. با این حال در برخی مواقع سنگ های کیسه صفرا می توانند منجر به کله سیستیت یا التهاب کیسه صفرا شوند.

علامت اولیه سنگ های کیسه صفرا، درد ناگهانی و تشدید شدن آن می باشد. این درد می تواند در سمت راست بدن و زیر دنده ها، بین پهنای شانه ها یا در شانه ی راست اتفاق بیافتد.

علائم دیگر عبارت است از:

• درد در سمت راست بدن و زیر دنده ها
• درد در پشت و بین شانه ها
• درد در شانه ی راست
• حالت تهوع
• استفراغ
• عرق کردن
• نا آرامی و بی قراری

برداشتن کیسه صفرا با جراحی لاپاراسکوپی بهتر است یا باز؟

بسیاری از افراد در انتخاب بین جراحی لاپاراسکوپی و باز دچار تردید می شوند. در واقع، انتخاب هر یک از این دو روش به نوع بیماری فرد بستگی دارد. جراحی لاپاراسکوپی مزایای فراوانی دارد. در این روش به دلیل کوچک بودن برش های جراحی، بیمار تا روز بعد، از بیمارستان مرخص می شود و می تواند سریع تر بهبود پیدا کند.

در حالی که در جراحی باز برشی ۱۲ تا ۱۵ سانتی در قسمت میانی یا راست، زیر دنده ها داده می شود. این جراحی تنها در صورتی انجام می شود که مشکل با جراحی لاپاراسکوپی قابل حل نباشد. با اینکه با جراحی باز نیز کیسه صفرا خارج می شود اما از آنجایی که به دلیل برش بزرگتر، مدت بهبودی طولانی تر است و بیماران از درد زیاد پس از جراحی شکایت می کنند، در این مورد، این جراحی کمتر صورت می گیرد.

پیشگیری از سنگ های صفراوی

برخی عوامل مانند سن، جنسیت و نژاد با احتمال تشکیل سنگ های کیسه صفرا در ارتباط هستند. با این حال می توان با داشتن رژیم های گیاه خواری، احتمال تشکیل این سنگ ها را کاهش داد. احتمال ابتلا به سنگ های کیسه صفرا در افراد گیاه خوار بسیار کمتر از گوشت خواران است.

بسیاری از محققان معتقدند که رژیم های غذایی کم چرب که حاوی مقادیر زیادی میوه، سبزیجات و فیبر رژیمی باشند، می توانند در پیشگری از تشکیل سنگ های کیسه صفرا موثر  واقع شوند.

همچنین کنترل وزن بدن می تواند در پیشگیری از سنگ ها صفراوی موثر باشد. در حالی که رژیم های لاغری سریع و کاهش وزن شدید این احتمال را افزایش می دهند. بهتر است وزن طبیعی خود را حفظ کنید و میانه رو باشید.

عوارض سنگ کیسه صفرا

اگر مجرای کیسه صفرا یا دوازدهه توسط سنگ های کیسه صفرا مسدود شود، جریان یافتن مایع گوارشی به پانکراس نیز مسدود خواهد شد. این می تواند منجر به یرقان و التهاب پانکراس شود که تنها از طریق جراحی و برداشتن کیسه صفرا قابل درمان است.

افرادی که کیسه صفرای خود را خارج می کنند، ممکن است پس از صرف غذاهای چرب تجربه ی نفخ و رودل را داشته باشند. همچنین ممکن است برخی از این افراد به طور مکرر مدفوع کنند (مدفوع این افراد نرم تر از افراد دیگر است).

رابطه جراحی لاغری با سنگ کیسه صفرا

متاسفانه سنگ های کیسه صفرا یکی از عوارض شایع کاهش وزن سریع از طریق جراحی های لاغری است. برخی منابع معتقدند که ۳۵ درصد از جراحی های لاغری منجر به تشکیل سنگ های کیسه صفرا می شود.

به همین دلیل جراحان لاغری اغلب از ۶ ماه قبل برای بیماران داروهای پیشگیری از سنگ (مانند اکتی گال(Actigall)) تجویز می کنند و به طور کلی پیشگیری از ایجاد سنگ های کیسه صفرا جزء اقدامات لازم قبل از جراحی لاغری می باشد. به دلیل اینکه سرعت کاهش وزن در جراحی حلقه معده کمتر است، مصرف این داروها، چندان ضرورتی ندارد.

در موارد دیگر که بیمار سابقه ی سنگ کیسه صفرا دارد، همزمان با انجام جراحی لاغری، کیسه صفرا نیز برداشته می شود تا از مشکلات بعدی جلوگیری شود.

آیا انسان می تواند بدون کیسه صفرا زندگی کند؟

انسان می تواند بدون کیسه صفرا نیز به زندگی عادی خود ادامه دهد. کبد انسان به اندازه کافی برای هضم غذا، صفرا تولید می کند. اگر کیسه صفرا برداشته شود، صفرا به جای ذخیره شدن در کیسه صفرا، از کبد و توسط مجرای صفراوی به روده کوچک می ریزد.