کله سیستیت یا التهاب حاد کیسه صفرا: علل، علائم، تشخیص و نحوه درمان آن

کله سیستیت به معنای التهاب ناگهانی کیسه صفرا می باشد. اگر کله سیستیت برای ماه ها و با درد های مکرر ادامه پیدا کند یا عملکرد کیسه صفرا را تحت تاثیر قرار دهد، به آن کله سیستیت یا التهاب حاد کیسه صفرا می گویند.

کمی درباره کیسه صفرا

کیسه صفرا اندامی کوچک و گلابی شکل است که در زیر کبد قرار دارد. این اندام صفرای ترشح شده از کبد را جمع آوری می کند و از طریق مجرای صفراوی مشترک (CBD) به روده ی کوچک می فرستد تا به هضم چربی ها کمک کند. مجرای صفراوی مشترک؛ کبد، کیسه صفرا و پانکراس را به روده ی کوچک متصل می کند. سنگ های کیسه صفرا باعث بسته شدن مجرای صفراوی مشترک شده و منجر به کله سیستیت می شوند.

این انسداد باعث ساخت صفرا درون کیسه صفرا و در نتیجه التهاب آن می شود. کله سیستیت حاد کیسه صفرا بسیار جدی است. این شرایط در صورت درمان نشدن می تواند منجر به ترکیدن کیسه صفرا شود که یک وضعیت اضطراری محسوب می شود. درمان های کله سیستیت شامل مصرف آنتی بیوتیک، مسکن ها و در نهایت خارج کردن کیسه صفرا می باشد.

علائم کله سیستیت چیست؟

از مهم ترین علائم التهاب کیسه صفرا می توان به درد شدید و ناگهانی در قسمت بالا و سمت راست شکم اشاره کرد. این درد در شانه ی راست فرد نیز پخش می شود. بخش دردناک شکم معمولا بسیار حساس بوده و تنفس عمیق می تواند درد را بیشتر کند.

برخلاف دیگر درد های ناحیه ی شکمی، درد کله سیستیت حاد، معمولا مزمن و پیوسته بوده و حتی پس از چندین ساعت نیز از بین نخواهد رفت.

برخی افراد ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشند مانند:

• بالا بودن دمای بدن (تب)
• استفراغ و حالت تهوع
• عرق کردن
• بی میلی و بی اشتهایی
• زردی پوست و زردی سفیدی چشم (یرقان)
• ورم شکم

علل بروز کله سیستیت چیست؟

در داخل کیسه صفرا شیره یا مایع خاصی ترشح می شود که به گوارش غذا کمک می کند. این شیره که به آن صفرا هم گفته می شود، پس از آنکه داخل کیسه صفرا تولید و ترشح شد از طریق مجرا و مسیری به سمت روده ها حرکت می کند. زمانی که به هر علتی این مسیر خروجی مسدود شود و صفرا راهی به خارج نداشته پیدا نکند التهاب کسیه صفرا یا کوله سیستیت ایجاد می شود.

در بیشتر موارد سنگ های صفراوی باعث بسته شدن این مسیر می شوند. با مسدود شدن این مسیر، به کیسه فشار وارد شده و دچار تورم و التهاب می شود. سایر علل کوله سیستیت عبارتند از:

• ایجاد عفونت باکتریایی در سیستم مجاری صفراوی
• تومورهای لوزالمعده یا کبد که می تواند از تخلیه کیسه صفرا جلوگیری کند.
• کاهش خون رسانی به کیسه صفرا که در صورت ابتلا به دیابت ممکن است این اتفاق رخ دهد.
• لجن کیسه صفرا ( ماده ضخیمی است که در کیسه صفرا جذب نشده و در آن تجمع می یابد. این ماده عمدتا برای زنان باردار یا افرادی که کاهش وزن بسیار سریعی داشته اند اتفاق می افتد.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره عمل اسلیو معده

عوارض کله سیستیت

کله سیستیت می تواند عوارض بسیاری را برای فرد به دنبال داشته باشد. این عوارض شامل:

• عفونت درون کیسه صفرا: در صورت ساخته شدن صفرا درون کیسه ی صفرا و به وجود آمدن کله سیستیت، صفرا ممکن است عفونی شود.
• مرگ بافت کیسه صفرا: درمان نشدن کله سیستیت می تواند موجب مرگ (فساد) بافت کیسه صفرا شود. این یکی از شایع ترین عوارض التهاب کیسه صفرا، خصوصا در میان افراد مسن تر، دیابتی و افراد در انتظار درمان، می باشد. این حالت ممکن است در نهایت منجر به پارگی یا ترکیدن کیسه صفرا شود.
• ترکیدن کیسه صفرا: پارگی کیسه صفرا ممکن است منجر به تورم، عفونت یا مرگ بافت کیسه صفرا شود.

پیشگیری از کله سیستیت: چطور از التهاب کیسه صفرا پیشگیری کنیم؟

می توانید احتمال ابتلا به کله سیستیت را با جلوگیری از ایجاد سنگ های کیسه صفرا کاهش دهید. اقداماتی که باید برای پیشگیری از سنگ های کیسه صفرا انجام دهید عبارتند از:

سریع وزن کم نکنید

کاهش وزن سریع می تواند احتمال تولید سنگ های کیسه صفرا را افزایش دهد. بنابراین در صورتی که نیاز به کاهش وزن دارید، سعی کنید در هفته تنها ۱ تا ۲ پوند (نیم تا یک کیلوگرم) وزن کم کنید.

وزن متوسط خود را حفظ کنید

داشتن اضافه وزن، احتمال تولید سنگ های کیسه صفرا را افزایش می دهد. برای داشتن وزنی متوسط، مصرف کالری روزانه تان را کاهش دهید و فعالیت فیزیکی بیشتری داشته باشید. پس از رسیدن به وزن متوسط، با تداوم فعالیت های فیزیکی و رژیم غذایی مناسب می توانید این وزن را حفظ کنید.

رژیم غذایی سالم داشته باشید

رژیم های غذایی پر چرب و کم فیبر می تواند احتمال ساخت سنگ های کیسه صفرا را افزایش دهد. برای کاهش این احتمال، سعی کنید مقدار میوه، سبزیجات و حبوبات را در رژیم غذایی تان افزایش دهید.

درمان کله سیستیت چیست؟

اگر تشخیص داده شود که فرد دچار کله سیستیت حاد است، احتمالا باید برای درمان به بیمارستان مراجعه کند.

درمان های اولیه

معمولا درمان های اولیه شامل:

• عدم خوردن و آشامیدن (مانند روزه گرفتن) برای دفع سنگ های کیسه صفرا
• سرم زدن برای جلوگیری از کم آبی بدن
• مصرف دارو های مسکن برای تسکین درد

همچنین در صورتی که فرد عفونت داشته باشد، آنتی بیوتیک دریافت می کند. این درمان ها معمولا تا یک هفته طول می کشد که ممکن است در این مدت فرد در بیمارستان بستری شود یا  به منزل برود.

پس از درمان های اولیه معمولا هر سنگی که باعث کله سیستیت شده است، به درون کیسه صفرا باز می گردد و التهاب از بین خواهد رفت.

جراحی

ممکن است در برخی موارد پس از درمان های اولیه برای پیشگیری از بازگشت دوباره ی کله سیستیت و کاهش احتمال ایجاد عوارض جدی، لازم باشد کیسه صفرا را از بدن خارج کنند. به این نوع جراحی کوله سیستکتومی(cholecystectomy) می گویند.

روش نادر دیگری نیز وجود دارد که به آن کله سیستکتومی پوستی می گویند. این روش بیشتر زمانی استفاده می شود که بیمار حال مساعدی برای انجام جراحی نداشته باشد. در این روش سوزنی از راه شکم به درون بدن وارد می کنند تا مایعات درون کیسه صفرا را خارج کند.

در صورتی که حال بیمار نسبتا مساعد باشد، پزشک تصمیم می گیرد که چه زمان برای جراحی مناسب تر است. در برخی موارد بسته به وضعیت بیمار، جراحی بلافاصله، پس از چند روز و یا حتی بعد از چندین هفته (برای تسکین التهاب کیسه صفرا) انجام می شود.

جراحی ممکن است به سه روش انجام شود:

لاپاراسکوپی ِکله سیستکتومی

لاپاراسکوپی کله سیستکتومی نوعی جراحی است که طی آن برش های کوچکی روی شکم ایجاد می کنند و پس از وارد کردن ابزاری خاص به درون شکم، کیسه صفرا را خارج می کنند.

لاپاراسکوپی ِکله سیستکتومی تک برشی

طی این جراحی، کیسه صفرا از یک برش که معمولا نزدیک ناف ایجاد می شود، خارج می گردد.

کله سیستکتومی باز

در این جراحی، کیسه صفرا از یک برش بزرگتر که روی شکم ایجاد می شود، خارج می گردد.

برخی افرادی که کیسه صفرا خود را خارج کرده اند، می گویند با خوردن برخی غذا ها دچار نفخ و اسهال می شوند، اما در اکثر موارد فرد می تواند بدون کیسه صفرا زندگی کاملا طبیعی داشته باشد. کیسه صفرا اندامی مفید اما غیر ضروری است و از آنجایی که وظیفه تولید صفرا برای هضم غذا بر عهده ی کبد می باشد، نبود آن مشکلی ایجاد نخواهد کرد.